Als je op jezelf gaat wonen, heb je te maken met allerlei vaste uitgaven: de huur, boodschappen, de energierekening. Maar je moet ook je verzekeringen en de gemeentelijke heffingen betalen.
Huur en servicekosten
De meeste jongeren beginnen in een gehuurde kamer of flat. Je betaalt eens in de maand de huur en soms ook servicekosten. Als de huur te hoog is in verhouding tot je inkomen, kun je in aanmerking komen voor huurtoeslag. Je kunt alleen huurtoeslag krijgen als je een zelfstandige woning hebt: een woning met een eigen voordeur, toilet en keuken. Er zijn er echter uitzonderingen (b.v. een wooneenheid in een wooncomplex).
Voor gas, elektriciteit en water betaal je meestal een vast bedrag per maand. Aan het eind van het jaar wordt gekeken naar je werkelijke verbruik en moet je bijbetalen of krijg je geld terug. Als je een kamer huurt, betaal je soms een all-in bedrag: de kosten voor energie zijn dan bij de huurprijs inbegrepen.
Telefoon, tv en internet
Zorg ervoor dat je telefoonabonnement aansluit bij je belgedrag. Buiten je bundel bellen is vaak duurder dan meer belminuten binnen de bundel.
Voor televisie en internetten bestaan allerlei losse en combinatiepakketten die verschillen in aantal zenders en internetsnelheid. Kies een pakket dat past binnen je wensen én budget. Misschien heb je helemaal geen televisieabonnement nodig…
Gemeentelijke belastingen / heffingen
Aan de gemeente betaal je ieder jaar rioolheffing en reinigingsheffing, aan het waterschap betaal je waterzuiveringsheffing en ingezetenenheffing.
Heb je een laag inkomen, dan hoef je deze heffingen vaak niet (of niet helemaal) te betalen. Bij de gemeente en het waterschap kun je navragen of dit ook voor jou geldt. Als je een hond hebt, betaal je hondenbelasting. Je moet zelf bij de gemeente opgeven dat je een hond hebt.
Verzekeringen
Het is belangrijk dat je goed verzekerd bent. De volgende verzekeringen zijn in ieder geval onmisbaar:
Grote uitgaven
Het is slim om voor grote uitgaven regelmatig geld opzij te zetten. Bijvoorbeeld voor nieuwe meubels en apparatuur, maar ook voor reparaties. Grote uitgaven kunnen ook een winterjas of nieuwe schoenen zijn, een laptop of je vakantie. Heb je bepaalde ziektekosten die je verzekering niet vergoedt, zoals een bril of speciale medicijnen, dan moet je daar ook rekening mee houden. Als je alleen woont, heb je minimaal 65 euro per maand nodig om opzij te zetten zodat spullen en apparaten kunnen worden vervangen als dat nodig is. Het is slim om dit bedrag maandelijks automatisch op een spaarrekening te zetten.
Boodschappen
Gezond eten en drinken kost tussen de € 6,47 en € 6,82 per dag. Je kunt daar op besparen door samen met anderen te eten. Wanneer je met zijn vieren bent is het mogelijk gezond te eten voor ruim 4 euro per persoon. Naast eten en drinken betaal je van je ‘boodschappengeld’ ook dingen als tandpasta, shampoo, schoonmaakspullen, een tijdschrift of cadeautjes.
- Tip maak een volledig overzicht van je inkomsten en uitgaven met het Nibud Persoonlijk Budgetadvies.
Wil je een nieuwe scooter kopen en heb je niet genoeg geld? Dan kun je ervoor kiezen om geld te lenen. Je kunt dan meteen je aankoop doen, maar je moet het geleende geld wel terugbetalen. Je hebt eerst de lusten (je nieuwe aankoop), maar daarna komt de last (de schuld, het geld dat je terug moet betalen).
Wat is rente?
Als je een schuld hebt bij een bank, moet je ook rente betalen. Stel dat je 500 euro leent, tegen 10 % rente. Na een jaar moet je dan 550 euro terugbetalen. De lening kost je dus 50 euro. Hoe meer je leent, hoe meer je moet terugbetalen. Wanneer je gekozen hebt voor een te hoge lening, kan dat voor veel stress zorgen.
Wat gebeurt er als je niet op tijd betaalt?
Als je een lening hebt bij een bank of bedrijf (bijvoorbeeld de winkel waar je je scooter hebt gekocht) en je betaalt niet op tijd, dan krijg je een betalingsherinnering. Betaal je dan nog niet, dan kan het bedrijf een incassobureau of deurwaarder inschakelen. Je moet dan ook extra kosten betalen, zogenaamde incassokosten. Dat is dus nog eens extra geld dat je moet betalen, zonder dat je er iets voor terugkrijgt. In het geval van een minderjarige, zijn de kosten dus voor de ouder. Wanneer een ouder geen akkoord heeft gegeven voor een dergelijke overeenkomst dan heeft de kredietverstrekker wettelijk gezien geen poot om op te staan. In dat geval kan de aangekochte scooter zonder problemen gewoon teruggestuurd worden.
Wanneer je een lening hebt bij een vriend of familielid, hoe groot of klein die lening ook is, kan dat voor frustraties (als je je niet aan je afspraken houdt) zorgen bij degene van wie je het geld leent. Het is daarom voor de vriendschap of familieband beter om je schuld zo snel mogelijk af te betalen en je bovenal aan de gemaakt afspraken te houden.
Scholieren geven hun zakgeld of zelf verdiende geld uit aan verschillende dingen. Hieronder de top 10 van meest gekochte producten of diensten, gekocht van eigen geld.
Uitgaven per maand
De gemiddelde uitgaven per maand werden genoemd door scholieren die aangaven geld uit te geven aan het item. Klopt deze top 10 met jouw uitgaven?
| Scholieren kopen: | % dat (eigen) geld uitgeeft | Per maand gemiddeld in € | |
| 1 | Eten, snoep en drinken (bv. voor in de pauze) | 76% | 15 |
| 2 | Cadeaus voor anderen | 64% | 11 |
| 3 | Spel(computer), games, apps en in-app aankopen | 62% | 14 |
| 4 | Sieraden en accessoires | 51% | 12 |
| 5 | Kleding en schoenen | 48% | 48 |
| 6 | Uitgaan, café, discotheek, festival en concerten | 47% | 24 |
| 7 | Dagje uit (bv. zwembad, pretpark, dierentuin, bioscoop) | 40% | 16 |
| 8 | Boeken, bordspellen en speelgoed | 37% | 10 |
| 9 | Mobiele telefoon (kosten voor internet, sms, bellen) | 30% | 14 |
| 10 | Shampoo, douchegel en make-up | 21% | 12 |
Bron: Nibud Scholierenonderzoek (2020)
Je wilt een smartphone. Een gitaar. Of op vakantie? Je weet de prijs. Hoe lang moet je dan sparen voor je het geld bij elkaar hebt?
Optie 1: Wanneer heb ik het geld bij elkaar?
Weet je hoeveel je per maand kunt sparen? Dan kun je uitrekenen hoeveel maanden het duurt voordat je je doel hebt bereikt.
Optie 2: Hoeveel moet ik per maand sparen?
Het kan ook andersom: als je op een bepaald moment je spaargeld bij elkaar wilt hebben, kun je berekenen hoeveel je per maand moet sparen. Zet je inkomsten en uitgaven op een rij om te zien of dat kan. Tip: houd bij je spaarplan rekening met het spaargeld dat je al hebt!
De spaartool hieronder helpt je berekenen hoeveel je per maand moet sparen!
Ben je klaar met dat oude model van je ouders? Of die tweedehands IPhone 5 van Marktplaats? Tijd voor een nieuwe telefoon! Hoe ga je dat betalen?
Smartphones zijn er in allerlei merken, prijzen en specificaties. Bepaal dus voor jezelf wat voor jou belangrijk is.
Hoe beslis je welke telefoon bij jou past?
Stap 1: Los toestel of inclusief?
- Wil je een los toestel kopen? Kies dan of je een abonnement (sim-only) of prepaid erbij kiest.
- Wil je een telefoon inclusief een abonnement? Het toestel lijkt dan goedkoper, maar je betaalt ook kosten terug via het abonnement.
Stap 2: Wat vind jij belangrijk?
- Merk
- Oud model of nieuwe model
- Geheugen
- Specificaties (wat moet de telefoon kunnen?)
- Prijs (wat moet je zelf betalen en hoeveel geld heb je?)
Stap 3: Welke accessoires wil je erbij hebben? (hoesje, extra oplader, koptelefoon)
Stap 4: Garantie? Verzekering?
Een kapot scherm; je ziet het vaak genoeg. Maar je telefoon kan ook op een andere manier beschadigd raken. Vraag dus bij de aanschaf ook naar de garantievoorwaarden. Wat krijg je niet vergoed en wat wel en voor hoe lang? Sommige schade en verlies kun je ook terugkrijgen via je verzekering (informeer daarvoor bij je ouders).
- Tip: Overleg met je ouders over wie wat moet betalen.
Sparen voor een nieuwe telefoon?
Gebruik de spaartool om te berekenen hoeveel je elke maand moet sparen om een telefoon te kunnen kopen.
Wanneer je gaat werken is het handig om kennis te hebben van verschillende zaken… je contract, je rechten/plichten, zwart werken en kinderbijslag.
Arbeidscontract
Binnen een maand na de start van je baan is je werkgever verplicht je een arbeidscontract te geven. Dit is een schriftelijke overeenkomst tussen jullie met daarin afspraken over:
- het werk dat je doet
- of je een vast of een tijdelijk contract hebt
- het aantal uur dat je werkt
- je brutoloon
- je proeftijd (mag nooit meer zijn dan 2 maanden)
Je rechten & plichten: de cao
Uit het arbeidscontract moet ook duidelijk worden welke arbeidsvoorwaarden gelden. Vaak zijn deze vastgelegd in een cao (collectieve arbeidsovereenkomst). In een cao staan afspraken over bijvoorbeeld werktijden, reiskostenvergoeding, vakantieregeling en het salaris.
Een cao geldt vaak niet specifiek voor één bedrijf, tenzij het bedrijf heel groot is. Alle supermarkten horen bijvoorbeeld bij dezelfde cao. In welke supermarkt je dan ook werkt, er gelden dezelfde rechten en plichten.
Per cao verschillen de afspraken. Vraag je werkgever daarom welke cao van toepassing is. Je kunt een exemplaar vragen om thuis na te lezen. Veel cao’s kun je ook op internet vinden, zoals bij FNV Jong. Als een bedrijf geen cao heeft, maken jullie zelf afspraken over je arbeidsvoorwaarden.
Zwart werken
Normaal gesproken betaal je je belasting en sociale premies over je salaris. Deze worden ingehouden op je brutoloon. Wat overblijft is je nettoloon: het bedrag dat op je rekening wordt gestort.
Als je zwart werkt, betaal je geen belasting en sociale premies. Je bent dan ook niet verzekerd. Bij ziekte en vakantie krijg je niet doorbetaald en je krijgt ook geen vakantiegeld. Als je op het werk een ongeluk krijgt, hoeft je baas niks voor je te doen. Zwart werken is verboden.
Let op: jouw verdiensten en andere inkomsten
Doe je mbo en krijg je studiefinanciering of een OV Studentenkaart? Normaal gesproken moet je dan rekening houden met de bijverdiengrens. De grens voor bijverdienen vervalt in 2020 voor alle studenten.
Voor 2021 is de grens € 15.415,63. Onder het nieuwe stelsel mocht je al onbeperkt bijverdienen. Ben je 18 jaar en krijg je zorgtoeslag of huurtoeslag? Dan heeft jouw inkomen invloed op de hoogte van de toeslagen.
Als je administratie opgeruimd is, kun je alles wat met je geldzaken te maken heeft makkelijk terugvinden. Soms is dat nodig om geld terug te krijgen. Bijvoorbeeld belastinggeld van je bijbaantje of garantie van een apparaat dat kapot is.
Door belangrijke brieven en mails netjes te bewaren krijg je ook overzicht en dat helpt je je geldzaken in de hand te houden.
Hoe doe je dat?
Rekeningen ontvang je via de e-mail, via de post of via een website waarop je kunt inloggen (zoals bij telefoonabonnementen).
- Open je mail dagelijks
- Sorteer wat je wel en niet moet bewaren
- Gooi spam en reclame meteen weg
- Bewaar belangrijke papieren in een map met tabbladen
- Bewaar belangrijke mailtjes en digitale rekeningoverzichten in mapjes
- Betaal rekeningen meteen of zet een betaalopdracht klaar met mobiel bankieren
Ruim je post en mail minimaal één keer per week op. Dan weet je zeker dat je geen belangrijke papieren en mailtjes kwijtraakt en dat je alle rekeningen op tijd betaalt.
Controleer dagelijks je saldo en kijk of de afgeschreven en bijgeschreven bedragen kloppen. Overzichten van je bankrekening kun je eventueel printen en bewaren in map(pen) met de nieuwste overzichten bovenop. Je kunt die overzichten ook op je computer of in je mail bewaren.
10% van de scholieren vindt het moeilijk om belangrijke post en papieren netjes te bewaren
Belangrijke papieren en mailtjes
Voorbeelden van belangrijke papieren en mailtjes zijn:
- diploma’s
- je arbeidscontract
- loonstrookjes
- belastingpapieren
- verzekeringspolissen
- contracten van bijvoorbeeld je mobiele telefoon
- rekeningen
- bankafschriften
- garantiebewijzen
Ga je naar school en heb je een bijbaantje, vakantiewerk of een stageplek? Dan kun je in de meeste gevallen belasting terugvragen.
Hoe vraag je belasting terug?
Je kunt belasting terugvragen als je meer dan 16 euro aan loonheffing hebt betaald. Je vraagt belasting terug voor elk kalenderjaar waarin je hebt gewerkt. Om het geld ook echt te krijgen, moet je het Aangifteprogramma op Belastingdienst.nl/jongeren doorlopen. Voor ieder jaar is er een apart programma. Je kunt ook de app downloaden.
Ben je vorig jaar of het jaar daarvoor vergeten belastingaangifte te doen? Geen ramp. Je kunt dit nog doen voor de afgelopen 5 jaar.
Hoeveel belasting kan jij terugvragen?
Als je werkt, worden er op je inkomen automatisch belasting en sociale premies ingehouden. Dit heet loonbelasting. Scholieren betalen vaak meer loonbelasting dan uiteindelijk hoeft. Bij de berekening gaat de Belastingdienst er namelijk van uit dat je het hele jaar werkt. Dit is meestal niet zo en daardoor kun je vaak geld terugkrijgen.
Aan het eind van het jaar, als je precies weet hoeveel je dat hele jaar hebt gewerkt, kun je bij de Belastingdienst berekenen hoeveel je in totaal aan belasting had moeten betalen. Heb je meer betaald dan nodig was? Dan krijg je geld terug.
DigiD
Om je belastingaangifte op te sturen, heb je een DigiD-code nodig. Dit is een digitale handtekening. Zorg dat je de DigiD-code niet aan anderen doorgeeft, het is een persoonlijke code.
Wat heb je nog meer nodig?
Dit heb je nodig om het aangifteformulier in te vullen:
- Burgerservicenummer: die vind je op je ID-kaart of paspoort
- Je rekeningnummer
- Jaaropgave(n)
- Je DigiD-code
Ging je met het openbaar vervoer naar je bijbaan? En was de reisafstand meer dan 10 km? Dan heb je misschien recht op reisaftrek. Daarvoor moet je weten hoeveel reiskostenvergoeding je van je werkgever hebt gekregen en hoe ver de afstand tussen je werk en je huis precies is.
Heb je wel gewerkt, maar heb je geen arbeidscontract en was je dus niet in loondienst? Dan heeft je werkgever geen belasting betaald. Dat is bijvoorbeeld het geval als je inkomsten had uit een krantenwijk of uit freelance-opdrachten. Je kunt dan geen belasting terugvragen.
De jaaropgaaf
De jaaropgaaf is een overzicht van het totaal verdiende loon bij een werkgever in een kalenderjaar. Hierop staat ook wat er in totaal is ingehouden aan loonbelasting en premie volksverzekeringen. In januari/februari ontvang je de jaaropgave van het jaar daarvoor. Je ontvangt een jaaropgaaf maar één keer. Staat erop dat er meer dan 16 euro aan loonheffing is ingehouden? Dan kun je belasting terugvragen.
Bedenk goed waar je afgelopen jaar gewerkt hebt. Het kan aardig wat geld schelen als je een werkgever bent vergeten. Bij sommige uitzendbureaus moet je de jaaropgave zelf opvragen. Maar ook zonder jaaropgave kun je belastingaangifte doen. Op het laatste loonstrookje van het jaar staan de totaalbedragen aan inkomsten en betaalde belasting van het afgelopen jaar.
De studenten- en scholierenregeling
Omdat je als scholier meestal nog niet veel verdient, hoef je vaak geen belasting te betalen. Je kunt er dan voor kiezen om de belasting meteen met je loon mee te laten uitbetalen in plaats van het aan het einde van het jaar terug te vragen. Zo heb je je geld dus sneller. Je kunt over dat jaar dan meestal geen belasting meer terugvragen.
Wil je gebruikmaken van deze regeling? Vraag deze dan samen met je werkgever aan met het formulier Opgaaf gegevens voor de loonheffingen (studenten- en scholierenregeling). Het formulier lever je in bij je werkgever. Ook moet je een loonbelastingverklaring invullen.
Vanaf je 13e mag je officieel werken, maar er gelden wel regels over wat je mag doen en hoeveel je mag werken. Hoe ouder je wordt, hoe meer er kan. Afspraken met je werkgever staan in een contract.
Wettelijke regels per leeftijd
13-14 jaar
- Op een schooldag mag je niet werken.
- Op zaterdag mag je niet meer dan 7 uur werken.
- Op zondag mag je niet werken.
- Per week mag je niet meer dan 12 uur werken.
- In de vakantie mag je niet meer dan 7 uur per dag werken en niet meer dan 35 uur per week.
- Je mag alleen werken tussen 7 uur ’s ochtends en 7 uur ’s avonds.
- Je mag alleen lichte werkzaamheden doen. Bijvoorbeeld folders rondbrengen, oppassen, helpen in een winkel, fruit plukken etc.
- Je mag geen zelfstandige werkzaamheden doen, alleen helpen.
15 jaar
- Op een schooldag mag je maximaal 2 uur werken.
- Op een vrije dag mag je maximaal 8 uur werken.
- Als je zaterdag hebt gewerkt, mag je zondag niet werken. Verder zijn er nog andere voorwaarden om op zondag te mogen werken.
- Per week mag je maximaal 12 uur werken.
- Je mag werken tussen 7 uur ’s ochtends en 7 uur ’s avonds (in vakantieperioden en op zaterdagen en zondagen tot 9 uur ’s avonds).
- In de vakantie mag je maximaal 40 uur per week werken.
- Je mag 6 vakantieweken per jaar werken. Daarvan mag je maximaal 4 aaneengesloten weken werken.
- Je mag zelfstandig werk doen en je mag ook een ochtendkrant rondbrengen.
- Je mag nog steeds alleen maar licht werk doen, zoals vakkenvullen, helpen op een manege of oppassen.
16-17 jaar
- Je mag net zoveel werken als een volwassene: maximaal 9 uur per dag en 45 uur per week.
- Gemiddeld over vier weken mag je echter niet meer dan 40 uur per week werken. Schooltijd valt hier ook onder.
- Tussen 11 uur ’s avonds en 6 uur ’s ochtends mag je niet werken.
- Er moet aan drie voorwaarden worden voldaan als je op zondag werkt. Die vind je hier.
- Je mag niet overwerken of diensten doen waarbij je wordt opgeroepen.
Jonger dan 18 jaar
- Je mag geen gevaarlijk werk doen.
